- Πατέρες της Εκκλησίας
- Τίτλος που αποδίδεται από τον 4o αι. σε ομάδα χριστιανών συγγραφέων των οποίων η διδασκαλία θεωρείται ότι ανταποκρίνεται στην ορθή παράδοση και στις δογματικές αρχές που πρεσβεύει η Εκκλησία. Οι αναγκαίες προϋποθέσεις για να περιληφθούν στην ομάδα αυτή είναι, εκτός από την ορθοδοξία της εκτεθειμένης και κηρυσσομένης διδασκαλίας, η αγιότητα του βίου και η ρητή ή σιωπηρή αναγνώρισή τους από την Εκκλησία. Έναν πρώτο κατάλογο, ατελή όμως, Πατέρων της Εκκλησίας διέσωσε το λεγόμενο Δεκρέτον του Γελασίου (6ος αι.). Ο τίτλος αυτός δόθηκε επίσης και σε εξέχοντες ιεράρχες που δεν είχαν συγγραφική επίδοση, διακρίθηκαν όμως για την αγιότητα του βίου τους και για την εκκλησιαστική τους δράση. Αντίθετα, σπουδαίοι εκκλησιαστικοί συγγραφείς, όπως ο Ωριγένης, ο Ευσέβιος Καισαρείας κ.ά., δεν φέρουν τον τίτλο αυτό, γιατί δεν εκπληρούν μία ή περισσότερες από τις παραπάνω προϋποθέσεις. Ανάμεσα στους σπουδαιότερους Πατέρες, άξιοι ιδιαίτερης μνείας είναι οι λεγόμενοι Αποστολικοί Πατέρες, οι απολογητές και οι συγγραφείς αντιρρητικών έργων του 2ου και 3ου αι. Κορυφαίοι όμως Πατέρες θεωρούνται ο Αθανάσιος ο Μέγας, ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός, ο Βασίλειος ο Μέγας και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος στην Ανατολή, ο Ιερώνυμος, ο Αμβρόσιος και ο Αυγουστίνος στη Δύση. Οι τελευταίοι μεγάλοι Πατέρες υπήρξαν ο Μέγας Γρηγόριος για τη Δυτική Εκκλησία και ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός για την Ανατολική. Ωστόσο, για την Ορθόδοξη τουλάχιστον Εκκλησία, σπουδαίοι Πατέρες θεωρούνται και οι πολύ μεταγενέστεροι εκκλησιαστικοί συγγραφείς, όπως ο Συμεών ο Νέος Θεολόγος, ο Γρηγόριος Παλαμάς κ.ά. Η γλώσσα που χρησιμοποιήθηκε από τους Πατέρες της Εκκλησίας ήταν γενικά η ελληνική έως τα τέλη του 2ου αι. Ύστερα στη Δύση προτιμήθηκε η λατινική, αλλά και στην Ανατολή, εκτός από την ελληνική, υπήρξαν και μερικοί Πατέρες που έγραψαν στη συριακή, όπως ο Εφραίμ ο Σύρος, ή σε άλλες ανατολικές γλώσσες. Με τα έργα των Πατέρων της Εκκλησίας ασχολείται ειδικός κλάδος της θεολογίας, η πατρολογία.
πατερικά. Συλλογές αφηγήσεων που αναφέρονται στη ζωή και τις πράξεις των χριστιανών μοναχών, καθώς και συλλογές των ηθικοδιδακτικών λόγων τους. Τα π. διακρίνονται σε δύο τύπους. Στο πρώτο περιλαμβάνονται, κυρίως, οι βιογραφίες των ασκητών και στο δεύτερο οι ομιλίες τους και τα διδακτικά αποφθέγματά τους. Τα ελληνικά π. μεταφράστηκαν από τους νότιους Σλάβους και από τον 11o – 12o αι. πέρασαν στην παλαιορωσική φιλολογία. Στη Ρωσία είχαν μεγάλη διάδοση και φανερή επίδραση σε πολλά φιλολογικά έργα όπως ο Βίος του Θεοδοσίου Πετσέρσκι κλπ. Εξάλλου απηχήσεις των π. κειμένων διαπιστώνονται σε έργα μεγάλων συγγραφέων, όπως ο Ντάντε και ο Τολστόι.
Οι μεγάλοι Πατέρες της Ανατολικής Εκκλησίας, Γρηγόριος Ναζιανζηνός, Ιωάννης Χρυσόστομος και Βασίλειος Μέγας. Εικόνα του 15ου αιώνα. (Πινακοθήκη Τρετιακώφ).
Dictionary of Greek. 2013.